Sinds de overstromingen van 1993 en 1995 langs de grote rivieren is er veel werk verricht om de kans op nieuwe (bijna) rampen te voorkomen. En deze zomer ging het vooral mis op een heel andere plek, namelijk langs kleine riviertjes en beekjes.  

Valkenburg aan de Geul, juli 2021

Langs de grote rivieren
Het Hoogwater in 1993 en 1995 was veroorzaakt door enorme neerslag in grote delen van het stroomgebied van Maas en Rijn. De piekafvoer toen zorgde voor overstromingen langs de Maas en ook langs Rijn, Waal en IJssel ontstond een verontrustende situatie. 

De piekafvoer in Maas en Rijn van deze zomer was even hoog als in 1993 en 1995, alleen nu bleven de grote rivieren behoorlijk binnen hun dijken. Dat is dankzij alle maatregelen van Ruimte voor de rivier. Daarbij zijn dijken opgehoogd, opvang bekkens en nevengeulen aangelegd.

Je kunt Ruimte voor de rivier vergelijken met de Deltawerken  die  vanaf de jaren 50 langs de kust werden gebouwd maar dan voor het rivierengebied.

Langs riviertjes en beken
Maar deze zomer ging het mis in de boven en zijstromen stromen van de grote rivieren in de driehoek Luik, Maastricht en Keulen o.a. langs kleinere riviertjes zoals Roer, de Geul, de Ahr en de Erft. Enorme hoeveelheden neerslag in dat gebied zorgden daar voor extreme wateroverlast. Kabbelende beekjes veranderden in een mum van tijd in woest stromende rivieren waarbij de waterstand vele meters hoger was dan normaal. Bij grote rivieren duurt het altijd even voordat we het effect van neerslag in de rivier zien [De tijd tussen neerslag en piekafvoer noemen we vertragingstijd] Maar de vertragingstijd bij dit soort riviertjes [ en vooral bij deze neerslaghoeveelheden] is zeer kort.

De Geul bij de Volmolen in Epen na de stortbuien van half juli 2021

Wat nu ?
Deze plotselinge en lokale overstromingen door extreme neerslag hebben we (zeker in Nederland) niet eerder zo heftig gehad. En wat moet je hier nu tegen doen? Maatregelen zoals uitdiepen van de rivier, dijkophogingen en nevengeulen zoals we gedaan hebben langs de grote rivieren zijn waarschijnlijk niet de oplossing. Er zal meer gekeken moeten worden op welke manier neerslag opgevangen kan worden in het landschap, vastgehouden of in ieder geval vertragen. Dus zal je moeten kijken naar de inrichting van het landschap en kleinschalige maatregelen. Dat de inrichting van het landschap een belangrijke rol speelt zien we aan de catastrofe in het Duitse Erftstadt, niet zo ver van het Nederlandse Kerkrade. Een steengroeve van 60 meter diep op een paar honderd meter van het stadje en het ontbreken van goede veiligheidsmaatregelen zorgden er daar voor dat hoogwater in het riviertje de Erft leidde tot een bizarre modderstroom en wegspoelen van een deel van het stadje [ Op de Geobronnen >>> ]

Erftsadt juli 2021

Een artikel in NRC over deze nieuwe overstromingen en mogelijke aanpak. NRC >>>

Extra bronnen:
Hoogwater in Limburgse rivieren [zomer 2021]  Geobronnen >>>
Een interactief model van de piekafvoer, vertragingstijd  Op de Geobronnen >>>
Een voorbeeld van een Ruimte voor de Rivier project aan de Maas . Infographic Lent >>>
Watermanagement in Heuvelachtige gebieden. NRC >>>