Berlijn stond eind 2014 stil bij de val van de Muur 25 jaar daarvoor. Bondskanselier Angela Merkel nam in de ochtend deel aan een herdenkingsbijeenkomst voor de slachtoffers van de Muur, bij een monument in de Bernauer Strasse. Merkel stak samen met andere prominente gasten rozen tussen de stenen van de voormalige barrière.
De Bernauer Strasse staat symbool voor de opdeling van Berlijn. Na de bouw van de Muur in 1961 hoorde het ene deel van de straat bij het oosten en het andere kant bij het westen.
Hoe zit dat nou met die muur?
Daarvoor moeten we terug naar 1945. “Na het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945 werd Duitsland, volgens afspraken gemaakt tijdens de Conferentie van Jalta, opgedeeld in vier bezettingszones. De geallieerde machten (de Verenigde Staten, de Sovjet-Unie, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk) kregen elk een deel van het land toegewezen dat zij bezetten en voorlopig zouden besturen. Analoog hieraan werd ook de voormalige hoofdstad van het Derde Rijk verdeeld in vier sectoren. Het gebied dat Berlijn omringde behoorde evenwel in zijn geheel tot de Sovjet-zone, waardoor de Berlijnse sectoren van de overige geallieerde staten een enclave in door de Sovjet-Unie bezet gebied vormden.
Oost en West Duitsland
In die jaren na de Tweede Wereldoorlog nam de spanning tussen het Westen en het Oosten toe. Uit de geallieerde sectoren van het land ontstond West Duitsland (BRD) en uit de Russiche sector ontstond Oost Duitsland (DDR). Sinds de oprichting van de DDR nam een steeds groter aantal burgers uit het oosten zijn toevlucht tot de Bondsrepubliek. In 1952 begon men de Duits-Duitse grens van DDR-zijde af te sluiten met hekken, bewakingsposten en alarminstallaties. Langs de grens werd een vijf kilometer brede verboden zone ingericht, die men alleen mocht betreden met speciale toestemming, die vooral aan lokale bewoners werd verleend. Aan de grenszijde werd dit gebied afgesloten met een 500 meter brede bufferzone, gevolgd door een tien meter brede zwaarbewaakte strook direct aan de grens. De Duits-Duitse grens was niet alleen de grens tussen de twee Duitslanden tussen 1949 en 1990, maar ook de grens tussen het Westen met NAVO en Europese Gemeenschap en het Oostblok met Warschaupact en Comecon. De Duits-Duitse grens was daarmee een deel van het IJzeren Gordijn.
Oost en West Berlijn
Door het sluiten van de grens tussen Oost en West Duitsland 1952 ontstond in de enclave Berlijn een bijzondere situatie. Het lag midden in Oost Duitsland maar tussen de sectoren was nog wel gewoon vrij verkeer. Zo was er bijvoorbeeld dagelijks een stroom van arbeiders die vanuit de Russiche zone in één van de andere zones kwamen werken en ’s avonds weer terug gingen.
Dat veranderde abrupt in de nacht van 12 op 13 augustus 1962 toen werd begonnen met de bouw van de Berlijnse Muur. In enkele weken tijd werd een zwaarbewaakte betonnen hindernis opgeworpen rondom de geallieerde sectoren…. De Berlijnse muur. Niemand meer in of uit !
Op deze manier ontstond West Berlijn. Een ommuurde “Westerse kapitalistische” stad midden in het Communistische Oost Duitsland. Een stad die in het begin alleen maar toegankelijk was vanuit de lucht , later ook via de 2 transit snelwegen en een paar spoorlijnen.
Wankelend communisme
In 1988 begon het communistisch regime te wankelen in de Oost Europese landen. En in mei 1989 gebeurde er iets opmerkelijks. In Hongarije werden aan de grens met Oostenrijk enkele grensposten geopend. Toen het nieuws van de kleine opening in het IJzeren Gordijn zich met grote snelheid verspreidde, trokken Europeanen uit diverse Oostbloklanden massaal naar Hongarije om daar de grens over te gaan.
Al snel vielen er ook op andere plaatsen gaten in het IJzeren Gordijn. De posities van de communistische regimes in Oost-Europa werden onhoudbaar, omdat de bevolking nu de mogelijkheid had om te vluchten. Dat gold ook voor de DDR. Het regime had net het veertigjarig bestaan van de ‘socialistische heilstaat’ gevierd, maar moest met lede aanzien dat de veranderingen die plaatsvinden onafwendbaar waren.
De val van de muur
Op 9 november 1989, aan het begin van de avond, hield de hoge Oost-Duitse partijleider Günter Schabowski een bijzondere persconferentie. Zo’n persconferentie was al een unicum: in de communistische landen was het hoogst ongebruikelijk dat politici vragen van journalisten beantwoordden, zonder dat van te voren was afgesproken welke vragen de journalisten moesten stellen en welke antwoorden de politici dan zouden moeten geven.
Op een vraag over de nieuwe reisregelingen voor DDR-burgers antwoordde Schabowski dat ‘we hebben besloten dat iedere DDR-burger de grens over mag.’ Toen een journalist daarop vroeg wanneer deze regeling in zou gaan, antwoordde Schabowski : ‘dat geldt – voor zover ik weet – ……vanaf nu.’. Het was 18:57 uur.
Herdenking
En nu dus 25 jaar later wordt de val van de muur herdacht . De foto hieronder vind ik heel bijzonder voor deze herdenking. Over de gehele afstand van de Berlijnse muur waren verlichte ballonnen. Nog éénmaal de muur, ditmaal symbolisch. En in de loop van de avond stegen de ballonnen één voor één op en de muur was weer verdwenen
Over de herdenking >>